آنچه در این مقاله میخوانید
گموز پسته چیست؟
گموز پسته، به عنوان یکی از خطرناکترین بیماریهای درختان پسته، همواره چالشی جدی برای باغداران بوده است. شدت آسیب و گستردگی این بیماری، ما را بر آن داشت تا مقالهای جامع و کاربردی در مورد علائم، راههای پیشگیری و روشهای درمان گموز پسته گردآوری و ارائه کنیم. هدف ما این است که با ارائه اطلاعات دقیق و بهروز، به شما کمک کنیم تا این بیماری ویرانگر را بهتر شناخته و مؤثرتر با آن مقابله کنید.پسته از جمله ارزشمندترین محصولات کشاورزی در ایران است که نقش مهمی در صادرات و ایجاد اشتغال در مناطق خشک و نیمهخشک ایفا میکند. با این حال، پایداری این صنعت به شدت به سلامت درختان و مدیریت دقیق بیماریها وابسته است. گموز یک بیماری قارچی خطرناک و سیستماتیک است که طوقه، ریشه و حتی گاه تنه درخت پسته را درگیر میکند. کشاورزان اغلب از آن به عنوان “بیماری آبسیاه” یا “صمغریزی طوقه” نیز یاد میکنند. گموز درواقع نوعی پوسیدگی مرطوب و پیشرونده است که با ترشح صمغ همراه بوده و در نهایت میتواند منجر به مرگ تدریجی یا ناگهانی درخت شود. عامل اصلی این بیماری قارچهای خاکزی بهویژه از جنس Phytophthora هستند. این قارچها معمولاً در خاکهای مرطوب، زهکشنامناسب، و مناطقی با تهویه ضعیف و آبیاری غیراصولی فعال میشوند. اسپورهای قارچ میتوانند مدتها در خاک باقی مانده و در شرایط مساعد بهسرعت فعال شوند.
اهمیت شناخت و تشخیص بیماری گموز پسته
مشکل اصلی گموز این است که علائم اولیه آن اغلب پنهان هستند و در لایههای زیرین خاک یا پوست تنه اتفاق میافتند. بسیاری از کشاورزان زمانی متوجه بیماری میشوند که درخت دچار ضعف شدید یا مرگ شده است. تشخیص زودهنگام این بیماری میتواند از آسیبهای شدید و گسترش آن به سایر درختان جلوگیری کند.
علائم گموز پسته
علائم گموز معمولاً از قسمت طوقه شروع شده و بسته به شدت و سن درخت، در قسمتهای دیگر نیز ظاهر میشود. در ادامه به مهمترین نشانههای بیماری گموز اشاره میکنیم:
- ترشح صمغ قهوهای از طوقه یا پایین تنه
واضحترین نشانه گموز، رزین یا صمغ چسبناک و تیرهرنگی است که از محل اتصال تنه به خاک خارج میشود. این صمغ در پاسخ به پوسیدگی داخلی ترشح میشود و نشاندهندهی آسیب درونی درخت است.
- تغییر رنگ پوست و بافت طوقه
در صورت برداشتن پوست اطراف طوقه، بافتهای آلوده به رنگ قهوهای تیره یا سیاه دیده میشوند. این بافتها معمولاً نرم، مرطوب و گاهی با بوی نامطبوع همراه هستند. درختان سالم در این ناحیه بافتی سفید تا کرم دارند.
- پوسیدگی و فرو رفتن ناحیه طوقه
در مراحل پیشرفته، طوقه دچار گودی و نرمشدگی شده و بهنوعی “فرورفته” به نظر میرسد. در برخی موارد پوسیدگی به تنه یا حتی ریشهها گسترش مییابد.
- زردی، ضعف عمومی و ریزش برگ
درختان مبتلا به گموز معمولاً در فصل رشد، برگهایی زرد، کوچک و پژمرده دارند. این ضعف ناشی از اختلال در جذب آب و مواد غذایی به دلیل آسیب به ریشه و طوقه است.
- خشکیدگی شاخهها یا مرگ کامل درخت
در مراحل پیشرفته، بخشی از تاج درخت (بهویژه شاخههای بالا) خشک میشود و درخت کمکم از بین میرود. گاهی اوقات نیز مرگ ناگهانی بدون نشانهی قبلی اتفاق میافتد.
در ادامه راهنمای تصویری کامل علائم گموز پسته ارائه شده است
تفاوت گموز پسته با صمغ زدگی طبیعی
| ویژگی | گموز پسته (بیماری) | صمغ زدگی طبیعی |
| علت ایجاد | قارچ فیتوفتورا+رطوبت بالا+خاک سنگین | تنش فیزیولوژیک (گرما،ترک تنه،آفتاب سوختگی) |
| محل ترشح صمغ | طوقه و قسمت پایین تنه،نزدیک سطح خاک | بخشهای بالاتری از تنه یا شاخه ها |
| رنگ صمغ | کهربایی تیره،چسبناک | شفافف تر و روشنتر |
| وضعیت بافت اطراف | نرم،پوسیده،ترک خورده | سالم و بدون تغییر محسوس |
| وضعیت عمومی درخت | زردی،ضعف،توقف رشد،احتمال خشکیدگی | درخت سرحال و فعال |
| پیشرفت بیماری/وضعیت | خشک شدن تدریجی،کاهش رشد و مرگ درخت | موقتی و معمولا خودبه خود خشک میشود |
| نیاز به کنترل | نیازمند مدیریت و درمان تخصصی | معمولا نیاز به درمان ندارد |