روش صحیح نمونه‌گیری آب
برای تهیه یک نمونه آب خوب و واقعی، بایستی مراحل زیر را مد نظر قرار داد:
الف) یک سطل تمیز ۲۰ لیتری (ترجیحاً سطل تازه خریداری‌شده یا سطلی که فقط برای نمونه‌گیری آب استفاده می‌شود) را سه بار با آب نمونه‌گیری بشویید و سپس سطل را تقریباً تا نیمه از آب پر کنید. این سطل، همان چیزی است که شما برای پر کردن ظروف (بطری‌های) نمونه‌گیری استفاده خواهید کرد.
ب) دست‌ها را کاملاً تمیز بشویید یا از دستکش استفاده کنید. سعی کنید دهانه بطری نمونه‌گیری یا قسمت داخلی درب آن را لمس نکنید.
پ) آب را از سطل، داخل بطری نمونه بریزید و حدود یک‌چهارم تا یک‌دوم حجم بطری را پر کنید.
ت) درب بطری را ببندید و به‌شدت تکان دهید.
ث) آب را خالی کنید و مطمئن شوید که آب داخل سطل آلوده نمی‌شود.
ج) مراحل “پ” تا “ث” را دو بار دیگر تکرار کنید تا یک “آبشویی سه‌گانه” کامل را برای بطری نمونه‌گیری انجام داده باشید.
چ) آب را از سطل، داخل بطری نمونه‌گیری بریزید و بطری را به‌طور کامل پر کنید؛ به‌گونه‌ای که فضایی برای هوا باقی نماند.
ح) درب بطری را محکم ببندید و نمونه را در یک ظرف خنک‌کننده با یخ (مانند کلمن یخ) قرار دهید.
خ) نمونه آب برداشت‌شده را حداکثر تا ۲۴ ساعت بعد به آزمایشگاه تحویل دهید.
نکات قابل توجه در رابطه با نمونه‌گیری آب
الف) سعی کنید نمونه‌های آب را در بطری‌های پلی‌اتیلن با چگالی بالا (HDPE) جمع‌آوری کنید؛ زیرا پلاستیک به آسانی با شیمی آب واکنش نشان نمی‌دهد.
ب) اگر خرید بطری‌های HDPE از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست، از ظروف دیگری مانند بطری‌های آب یکبار مصرف یا نوشابه استفاده کنید.
پ) از بطری‌های شیشه‌ای برای نمونه‌گیری آب استفاده نکنید؛ زیرا شیشه می‌تواند با ترکیبات شیمیایی آب واکنش نشان دهد. همچنین بطری‌های شیشه‌ای می‌توانند در حین انتقال به آزمایشگاه بشکنند.
پ) ظروف نمونه‌گیری آب باید مات باشند تا نور به آن‌ها نفوذ نکند.
و) توجه داشته باشید که دور نگه داشتن نمونه از نور مستقیم خورشید، اطمینان از عدم وجود فضای خالی و خنک نگه داشتن نمونه، بسیار مهم است؛ زیرا نور خورشید و گرما و همچنین وجود هوا در بطری نمونه‌برداری آب می‌تواند بر فعالیت میکروارگانیسم‌ها در آب تأثیر بگذارد و ترکیب آب نمونه را تغییر دهد.
و) خنک نگه داشتن نمونه آب باعث می‌شود که تغییرات در ترکیب کیفی آب به حداقل برسد.
ت) حتماً به این نکته مهم توجه داشته باشید که قبل از استفاده، برای نگهداری و حمل نمونه آب، بطری‌ها را تمیز کنید و کاملاً شست‌وشو دهید.
ج) معمولاً برای نمونه‌گیری آب، استفاده از یک بطری نیم تا یک لیتری کفایت می‌کند.
د) مشخصات نمونه شامل محل نمونه‌گیری، تاریخ نمونه‌گیری، نام مزرعه یا باغ، نام موتور پمپ، شماره چاه یا قنات، نام نمونه‌بردار و هرگونه اطلاعات مرتبط دیگر را روی بطری یادداشت نمایید.
نمونه‌گیری از آب لوله‌کشی
برای نمونه‌گیری از آب لوله‌کشی، ابتدا شیر آب باز شود تا دمای آب ثابت گردد و اطمینان حاصل شود که آب‌های مانده در لوله خارج شده باشند. سپس اقدام به نمونه‌گیری از آب شود.
نمونه‌گیری از آب‌های سطحی و روان
نظر به اینکه کیفیت و میزان املاح این‌گونه منابع آب در فصول مختلف سال، بسته به میزان و پراکندگی بارندگی و تغییرات فیزیکی منطقه، قابل تغییر می‌باشد؛ لذا بهتر است که نمونه‌گیری از چنین منابعی، چندین بار در طول سال و در مکان‌های مختلف انجام شود. این نمونه‌گیری باید در اعماق متوسط آب، در وسط مسیر آب و در ساعات مختلف روز صورت گیرد. نمونه‌های تهیه‌شده باید در چندین نقطه از یک منبع آب و در ساعات مختلف با هم مخلوط شوند و مقداری در حدود ۱ تا 1/5 لیتر از آن را در یک بطری پلاستیکی کاملاً تمیز ریخته و درب بطری، محکم بسته شود تا بالای نمونه هوا نباشد.
نمونه‌گیری از آب‌های زیرزمینی
این منابع بیشتر به‌صورت چاه‌های عمیق و یا نیمه‌عمیق هستند که با استفاده از پمپ، آب به خارج از زمین هدایت می‌شود. اگر پمپاژ دائمی نبوده و گاهی پمپ روشن می‌شود، نمونه‌گیری موقعی صورت گیرد که موتور پمپ حداقل ۲۴ ساعت مداوم کار کرده باشد. از چاه‌های دایر، نمونه‌گیری هنگامی صورت گیرد که موتور پمپ حداقل یک ساعت کار کرده باشد. آب‌های زیرزمینی از نظر کیفیت آب، متفاوت هستند و عواملی مانند عمق چاه و یا نزدیکی چاه به ساحل بر کیفیت آب اثرگذار هستند.
- برای نمونه‌گیری آب از چاه، نمونه را از محفظه پمپ جمع‌آوری کنید تا نتایج تحت تأثیر آلاینده‌های داخل خطوط آبیاری قرار نگیرند.
- از هر چاه، یک نمونه آب جمع‌آوری کنید.
- برای اینکه آب مانده در سیستم آبیاری خارج شود و نمونه آبی که جمع‌آوری می‌کنید معرف منبع آب باشد؛ پمپ آب را تا مدتی روشن کنید. مدت زمان لازم برای این کار، بسته به نوع و اندازه سیستم آبیاری، متفاوت است. پس از شست‌وشوی آب راکد موجود در سیستم آبیاری، یک نمونه جداگانه جمع‌آوری کنید.
زمان نمونه‌گیری آب
بسته به منبع آبیاری و نوع تجهیزات مورد استفاده، ممکن است تغییرات قابل توجهی در شیمی آب در طول فصل رشد یا حتی در یک دوره آبیاری ایجاد شود. به همین دلیل است که باید به زمان نمونه‌گیری آب توجه شود. منابع آب باز (مانند استخرها یا کانال‌های آب) در معرض تأثیرات فصلی و آب و هوایی هستند؛ زیرا باران یا باد شدید می‌تواند رسوبات را به‌هم بزند و مواد جامد محلول و معلق بیشتری ایجاد کند و در نتیجه، بار مواد مغذی را افزایش دهد. از سوی دیگر، خشکسالی باعث کاهش میزان آب و در نتیجه افزایش غلظت نمک و سایر مواد معدنی در واحد حجم باقی‌مانده آب می‌شود. بنابراین، نمونه‌گیری آب باید در زمانی خارج از رویدادهای آب و هوایی غیرمعمول انجام گیرد.
به‌طور کلی، آب‌های سطحی باید به‌صورت فصلی آزمایش شوند؛ زیرا آب و هوا، موجودات زنده آب و جوامع گیاهی اطراف می‌توانند بر کیفیت آب تأثیر بگذارند. برای چاه‌های کم‌عمق، مانند چاه‌هایی که اغلب در امتداد ساحل استفاده می‌شوند، نمونه‌های آب را به‌صورت فصلی جمع‌آوری می‌کنند تا چگونگی تأثیر الگوهای بارندگی، تأثیر جزر و مد آب سطحی و سفره‌های زیرزمینی بر کیفیت آب را شناسایی کنند. چاه‌های عمیق‌تر معمولاً نوسانات کیفیت آب در آن‌ها به نسبت چاه‌های کم‌عمق و آب‌های سطحی، بسیار کم است. بنابراین، چاه‌های عمیق‌تر را می‌توان هر دو تا سه سال یک بار نمونه‌گیری کرد.
محل نمونه‌گیری آب
محل نمونه‌گیری آب آبیاری بایستی با دقت تعیین گردد و نمونه آب، نماینده کل آب آبیاری باشد؛ در غیر این‌صورت نتایج آزمایشگاهی به‌دست آمده، چندان با واقعیت یکسان نبوده و هزینه‌های انجام‌شده به هدر خواهد رفت. انتخاب محل نمونه‌گیری مناسب، مهمترین مرحله برای جمع‌آوری نمونه با کیفیت است. نمونه‌ها باید همیشه تا حد امکان نزدیک به “نقطه استفاده” و با توجه به “هدف مورد نظر”، جمع‌آوری شوند. برای مثال، اگر هدف از آنالیز آب، این است که دقیقاً بدانیم آب آبیاری چه کمکی به نیازهای غذایی گیاه می‌کند، جمع‌آوری نمونه آب باید تا حد امکان در نزدیکی گیاهان انجام شود. اگر آبیاری از طریق سیستم بارانی انجام می‌شود، قرار دادن فنجان جمع‌آوری در میان محصول، جایی که آب آبیاری می‌ریزد، کار خوبی است. به‌طور مشابه، در سیستم آبیاری غرقابی، بهتر است آب را از یک شیار یا کرت جمع‌آوری کنیم.
بدون دیدگاه